Muziek voedt de geest
“Altijd tot het uiterste gaan om steeds opnieuw bij elk concert, elke eucharistieviering weer een zo goed mogelijk resultaat neer te zetten, want muziek is vluchtig. Het gevoel, de emotie beklijft niet zoals dat bij een schilderij of andere tastbare kunst wel het geval is.” De in Duiven op het middeleeuwse kasteeltje ‘Die Magerhorst’ wonende Jan Boogaarts is duidelijk: “scheppende kunst vergt een nooit aflatende inspanning. Inspanning die als het om muziek gaat ook van de luisteraar verwacht mag worden. Helaas willen de meeste mensen tegenwoordig nauwelijks nog moeite doen om muziek te begrijpen. Voor die banale popmuziek hoef je je niet in te spannen, daar valt niets aan te snappen.” Pure verarming noemt hij het teruglopen van de interesse voor orgelmuziek en voor klassieke muziek in het algemeen. “Het is toch onbegrijpelijk dat incompetente en domme politici kunst en cultuur zo hebben uitgekleed. Bibliotheken zijn tot een minimum beperkt, het muziekonderwijs is volledig uit het lesrooster geschreven en kunstlessen? Niets van overgebleven. De mogelijkheid om te genieten van kunst en cultuur in welke zin dan ook, maakt je een blij mens, geeft een extra dimensie aan je leven, dat toch uit meer bestaat dan louter consumeren.”
Harder, sneller, meer….
Zeg Jan Boogaarts en je zegt muziek. Een muziekloze dag komt in het leven van de geboren Brabander (Helmond 1934) niet voor. Schrijft hij niet aan een nieuwe compositie, dan studeert hij wel muziek in voor een aankomend concert. Op het prachtige door voormalig orgelbouwer Frans Vermeulen gebouwde orgel met een oude windlade van Frans Smits (I) uit ca. 1840 of de Bösendorfer vleugel, “inderdaad net als de ‘Bösi’ van Wibi Soerjadi. Beide instrumenten zijn me even lief en niet vergelijkbaar. Kan ik op de vleugel emoties in mijn spel leggen, als organist ben ik veel afstandelijker bezig; heb ik nauwelijks invloed op de muziek en kan ik de toonsterkte niet beïnvloeden. De composities voor orgel zijn ware bouwwerken die meteen gestalte krijgen bij het bespelen. Dat heeft alles te maken met de tijdsgeest. De belangrijkste ontwikkeling van het orgel gebeurde in de renaissance en de barok, terwijl pas in de romantiek, de 19e eeuw, de piano is ontwikkeld. Overigens zijn door de jaren heen de klanken steeds grover geworden. Wie had ooit kunnen bedenken dat musici van een symfonieorkest nog eens oordopjes zouden dragen. Het moet voortdurend harder en sneller. Meer, meer is de trend. Dat gaat niet alleen voor muziek op, dat geldt voor alles in ons leven. De geschiedenis heeft ons geleerd dat die voortdurende zucht naar meer uiteindelijk tot decadentie leidt. Aan alle beschavingen is ooit een eind gekomen. Nu zijn we bezig met het faillissement van het West-Europese Christendom. Ondanks inzet van mensen die dit verval met lede ogen aanzien en het tij tegen beter weten in proberen te keren. De tijd heeft ons ook geleerd dat er uiteindelijk weer iets nieuws voor in de plaats komt. Ik mag hopen dat er iets overblijft van de prachtige Gregoriaanse muziek, de verzamelnaam voor eenstemminge melodieën uit de roomskatholieke liturgie, die als je het een beetje begrijpt een enorme rijkdom in zich heeft.”
Deskundig
Versmelt regionaal, nationaal en internationaal met orgelmuziek, Gregoriaanse muziek, koordirigent, concertorganist, kenner en hoeder van monumentale orgels en je komt uit bij Jan Boogaarts. Van Duitsland tot Polen, van Italië tot Brazilië, alom wordt hij geroemd om zijn deskundigheid en niet aflatende inzet voor de orgelmuziek, de kerkmuziek en het Gregoriaans in het bijzonder. De Gregoriaanse muziek is een vast onderdeel van de kerkelijke liturgie met als opvallend kenmerk de eenstemmigheid en de afwezigheid van instrumentale begeleiding. “Zuiver eenstemmig zingen kost jaren van oefening en techniek” zegt Boogaarts.
Geridderd
Zijn inspanningen zijn niet onopgemerkt gebleven en hebben hem in Rome de Onderscheiding van Commandeur in de Orde van Sint Gregorius de Grote opgeleverd. (Deze paus en kerkvader, uit het begin van de zevende eeuw, heeft grote invloed gehad op het verzamelen en ordenen van de toen reeds eeuwenoude bestaande muziek in de kerkelijke liturgie.) Naast deze hoge kerkelijke onderscheiding ontving Boogaarts in 2007 ook een belangrijke Nederlandse onderscheiding. Hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. “Natuurlijk was ik vereerd en op geschikte momenten speld ik het draaginsigne met plezier op mijn revers. Wie precies mij hebben voorgedragen en waarom weet ik niet. In die tijd was er nog geen openheid over de ondersteuningsbrieven.” Boogaarts heeft naast zijn inzet voor het conditioneren en verbreiden van muziek ook een belangrijke rol gespeeld bij de ondersteuning van de restauratie van monumentale orgels.”
Schola
Ondanks zijn leeftijd, Jan Boogaarts is inmiddels de tachtig gepasseerd, leidt hij nog altijd en dat al vanaf de oprichting 54 jaar geleden, het Interparochiële Schola Cantorum Arnhem e.o.. Op elke tweede en laatste zondag van de maand en tijdens alle grote kerkelijke feesten worden in de OLV Visitatiekerk in Velp Latijnse missen opgedragen. Boogaarts: “Het stemt gunstig dat de belangstelling voor het Gregoriaans langzaam toeneemt. Spijtig is wel dat deze interesse veelal niet meer wordt gekoppeld aan de kerkelijke liturgie, maar aan de concertzaal waar deze mooie en rustgevende muziek ook goed tot uiting komt. Het Interparochiële Schola Cantorum Arnhem e.o. ijvert ervoor dat hernomen aandacht voor authentieke liturgische vormen en teksten mag leiden tot hernieuwd denken over liturgie.”
N.B.: Die Magerhorst is niet openbaar toegankelijk.
