Van jongs af aan
Hij was zo’n jaar of dertien toen hij het vond. Langs de Rijn. Een steentje, uitgesleten in de vorm van een schildpadje. Heel even droomde hij van een belangrijke vondst, zijn leraar hielp hem snel uit de droom. Toch bewaarde hij het, jaar in, jaar uit, sleepte het tijdens al zijn verhuizingen mee om het uiteindelijk een ereplaats te geven in zijn museum Min40Celsius in Varsselder. Voor René van Uum vormde dat nietszeggende ‘schildpadje’ de opmaat naar een unieke en omvangrijke collectie fossielen, beenderen en schedels van oerrunderen, mammoeten, reuzenherten en steppewisenten. Dieren die duizenden jaren geleden leefden in wat nu de Achterhoek en de Liemers is.
Samen op pad
“De interesse in de oertijd is van lieverlee ontstaan en begon met fietstochtjes met het gezin. We hadden geen auto. Vaak richting Rees. Daar bij de Rijn zochten mijn vader en ik steevast naar mooie steentjes en zo groeide de behoefte om meer over de oertijd te willen weten vanzelf. Jarenlang trokken we er samen op uit, naar de steengroeven in Duitsland, de zandafgravingen in eigen streek, tot mijn vaders fysieke gesteldheid het liet afweten. Met zoeken ben ik nooit gestopt. Mijn vondsten beperken zich nu tot wat klein spul. Het echt grote werk, zoals de schedel van de steppewisent die als één stuk naar boven kwam, is verleden tijd. Dat heeft alles te maken met de huidige manier van zandwinning. Jammer? Ik draai het liever om. Wat fijn dat we al die botten en schedels al hebben gevonden.”
Dozen vol
“Net als bij elke verzamelaar werd ook bij mij op zeker moment de vitrinekast te vol en verdwenen de eerste dozen naar de zolder. De groei van de collectie hield gelijke tred met het aantal dozen. En telkens als we verkasten, moest alles mee. Toen we neerstreken in Gendringen ontbrak voldoende ruimte voor al die dozen. Hoe het verder moest? Geen idee. Het werd onoverzichtelijk en ik moest kiezen: of iets moois op poten zetten en de collectie in tact houden of die sterk verkleinen. Het werd, gelukkig zeg ik nu, zelfstandig doorgaan in een te huur staand gebouw van de schutterij in Varsselder. Het was juni 2014. Het opzetten van een museum naast een baan bij de gemeente Oude IJsselstreek was nauwelijks te combineren. De inzet van een actieve groep vrijwilligers en de oprichting van een stichting in maart 2015 die het gebruiksrecht van het museum kreeg en alle organisatorische beslommeringen voor haar rekening nam, bleek een goede zet. En nu, koud drie jaar na de start van Min40Celsius lijkt alles mee te zitten. Netterden Zand en Grind is inmiddels eigenaar van het museumgebouw. Het aantal bezoekers stijgt gestaag, de samenwerking met scholen komt op gang en last but not least verhuist de hele collectie in de toekomst naar een gloednieuw bezoekerscentrum. De zandwinning wil in het Azewijnse Broek een duurzaam en toekomstbestendig gebouw realiseren waarin natuur, geologie en duurzaamheidsprojecten samen komen.”
De oertijd even terug
Alles in Min40Celsius ademt oertijd. Van de overzichtelijke borden met duidelijke teksten en heldere beelden die vanaf de oerknal, zo’n 13,7 miljard jaar geleden, het ontstaan van de aarde visualiseren tot de grote vitrinekasten met beenderen, kaken, kiezen en schedels van toen levende dieren. In het midden van het pand het paradepaardje van de collectie, de wolharige neushoorn. Compleet en imponerend. Er is aandacht voor de rol van de Rijn, die ervoor zorgde dat overblijfselen goed geconserveerd zijn gebleven in eeuwenoude grondlagen. Het ontstaan van de ijstijden wordt uitgelegd, net als de begrippen stuwwallen, plaattektoniek en mammoetsteppe.
Voelen en doen
Min40Celsius is ook een voel- en doemuseum. Even een bot van een wisent aanraken, voelen hoe scherp de kiezen in de kaak van een mammoet zijn, meegaan met een zoekexcursie of zelf vuur maken met vuursteentjes, het kan en mag allemaal. René van Uum: “Dankzij de zandwinning, die ons volledig heeft ‘ontzorgd’, kunnen wij (René en zevenvrijwilligers) ons helemaal op het museum concentreren. We vinden het belangrijk om bezoekers mee te nemen naar het ontstaan van het landschap in Achterhoek en Liemers en hen te laten ervaren hoe het geweest moet zijn. Als je de historie hebt leren begrijpen, vergroot dat de behoefte om zuinig op je omgeving te zijn. Het is hier waar het DNA van de streek wordt verteld.”
Modern ondernemerschap
“Natuurlijk speelt Netterden Zand en Grind niet louter voor suikeroom. Met haar inspanningen voor het museum en het natuurgebied Azewijnse Broek geeft het bedrijf inhoud aan het begrip MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen). De grootscheepse winning van zand en grind heeft gezorgd voor een waterplas waar de natuur vrij spel kreeg. Het resultaat is een prachtig gebied met een grote soortenrijkdom aan planten, vogels en insecten. Een gedeelte van het jaar grazen er Gallowaykoeien. Netterden Zand en Grind heeft wandelpaden en een parkeerplaats aangelegd, twee wandelroutes ontwikkeld en is bezig met de bouwplannen voor het bezoekerscentrum. Dat is nog niet alles. Samen met NUON wordt er een duurzaamheidsproject in gang gezet met drijvende zonnepanelen die voor de energievoorziening zorgen. Op de waterplas komen eilanden waar vogels kunnen nestelen, kortom voor de zandwinner is MVO synoniem voor duurzaamheid.
Is onze relatie met Netterden Zand en Grind een innige, noem het symbiose, ook de andere vrienden staan ons bij met raad en daad. Het is deze steun en de belangstelling van onze bezoekers die de ijstijden laten herleven.”
N.B.: Het speerpunt van de getoonde collectie bestaat uit vondsten uit de Achterhoek, de Liemers en de Duitse grensstreek. De collectie is aangevuld met attributen uit een groter gebied om de informatie optimaal te verbeelden. De collectie is beschikbaar gesteld door René van Uum en aangevuld met spullen in bruikleen, schenkingen en legaten.
